Omschrijving van Velserbeek: historische tuin- en parkaanleg

Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG.

Grootschalige parkaanleg in vroege en rijpe landschapsstijl uit de 18de, 19de, en 20ste eeuw, met gedeelten in formele stijl, daterend uit de 17de en 18de eeuw. De aanleg kenmerkt zich door een uitgestrekt wandelbos met patroon van slingerpaden en enkele rechte lanen. In de omgeving van het huis kent het park een meer open structuur. De aanleg aan de noord- en NO-zijde van het huis werd in 1939 een stuk ingekort door de aanleg van de Parkweg en mist hierdoor de elders in het park herkenbare ruimtelijke samenhang.

De oudste delen van het park bestaan uit een patroon van rechte lanen en wallen-structuur, die resteren van een ruime formele aanleg die teruggaat tot het einde van de 17de eeuw en de eerste helft van de 18de eeuw. Dit patroon is opgebouwd uit de rechte laan op de as pal langs en evenwijdig aan de voorgevel van het huis, de dwarslaan met wal ten westen hiervan en de haaks op ongeveer het midden van de dwarsas gesitueerde rechte laan, die tot de westgrens van de aanleg voert. Een groot deel van het park werd in de jaren '70 van de 18de eeuw in vroege landschapsstijl heraangelegd. Deze aanleg is onder meer nog herkenbaar aan het uitgestrekte wandelbos in de westelijke helft van de parkaanleg, dat bestaat uit een patroon van fijnmazige slingerpaden en slingerlanen. Een markant onderdeel van de aanleg uit deze tijd is verder het sterk geaccidenteerde deel aan de noordzijde, dat bestaat uit de in slingerende curven vergraven Engelmundusbeek met steile taluds, heuvelpartijen en eilandje met hermitage. Oorspronkelijk was dit deel voorzien van meer ornamentele tuinobjecten, zoals de ruïne van een kasteel en kapel, en enkele rustieke bruggen. Uit historische bronnen is bekend dat de tuinarchitect Johann Georg Michael bij deze aanleg betrokken is geweest.

Ook het bewaard gebleven Jeneverhuisje aan de zuidzijde van het park tegen de rand van een even ten westen van de hertenkamp gelegen weiland in landschapsstijl gaat tot deze tijd terug, evenals de Chinese koepel in het midden van het park. De aan laatstgenoemd onderdeel gelegen vijverpartij in landschapsstijl dateert vermoedelijk in oorsprong eveneens uit het einde van de 18de eeuw, maar het verloop hiervan is vermoedelijk na 1833 onder leiding van Jan David Zocher jr. enigszins vergraven. Onder diens leiding werd voorts de hertenkamp aangelegd, waarvoor de rechte toegangslaan naar het huis werd gekapt. Op deze wijze werd het huis aan de voorzijde voorzien van een grote open ruimte, die door een vijverpartij in landschapsstijl wordt omgeven.

Een aantal exotische bomen in het park in de omgeving van het huis, zoals de moerascypres, varenbeuk, treurbeuk, treures, zilverlinde en Nordmannspar werden vermoedelijk door Zocher aangeplant.

In 1924 werd de buitenplaats door de gemeente Velsen gekocht en tot openbaar wandelpark bestemd.

In 1937 werd het park aan de NW-zijde, west en ZW-zijde onder leiding van de tuinarchitect Leonard Springer aangepast en een stuk ingekort in verband met het toen hier gerealiseerde villapark Velserbeek. Springer heeft het park toen van een aantal nieuwe heesterpartijen voorzien en heeft vermoedelijk op enkele plekken het patroon van paden wat vereenvoudigd.

Waardering

De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG van Velserbeek is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang:

- vanwege de rijke gelaagdheid van aanwezige historische tuinstijlen;

- als icoon van de vroege landschapsstijl in Nederland;

- als gaaf bewaard en vroeg voorbeeld uit het oeuvre van de tuinarchitect Johann Georg Michael;

- vanwege de door Johan David Zocher heraangelegde delen van het park.

Tags: losse objecten, ed.,historische aanleg,tuin, park en plantsoen,...

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)