Omschrijving van Fort bij Herwijnen, bomvrij gebouw A met poterne

Redengevende omschrijving BOMVRIJ GEBOUW A met POTERNE (1) op Fort bij de Nieuwe Steeg

Omschrijving

Op Fort Bij de Nieuwe Steeg gelegen uit de oorspronkelijke periode van aanleg 1878-1880 daterend BOMVRIJ GEBOUW A, bestaande uit twee bovengrondse, aangeaarde bouwdelen A1 en A2 op het noordoostelijke bastion, ondergronds met een POTERNE verbonden. Zowel de beide bouwdelen als de poterne hebben zeer dikke gemetselde muren en een gewelfd gemetseld dak. Ter extra bescherming zijn de bouwdelen A1 en A2 deels in de grond ingebouwd en aan de noord- , oost-, west- en bovenzijde aangeaard. De gebouwen waren voor de toenmalige tijd "bomvrij", dat wil zeggen geschikt tegen aanvallen met het destijds gangbare met kruit gevulde geschut. Van bouwdeel A 1 bevindt zich alleen de zuidgevel bovengronds. Deze is één bouwlaag hoog en is opgetrokken in baksteen in kruisverband en aan de bovenzijde voorzien van een lage borstwering met strekkenlaag. Er is een schuifdeur en enkele kleine ramen, deels voorzien van luiken. Voor de gevel bevindt zich een oorspronkelijke klinkerstoep. Bouwdeel A2 ligt eveneens met de enige bovengrondse gevel naar het zuiden gericht. De gevel is in baksteen in kruisverband opgetrokken en heeft een identieke borstwering en strekkenlagen als de gevel van bouwdeel A1. Er zijn hier een brede en een smalle schuifdeur met twee kleine raampjes. De gevel van bouwdeel A2 ligt diep in de grond verzonken en is via een steile trap naar beneden bereikbaar. Het interieur van beide bouwdelen is qua indeling en detaillering in vrijwel geheel oorspronkelijke staat. Zo zijn bijvoorbeeld bewaard gebleven de remises (beiden "voor 2 vuurmonden"), wachtlokalen, officierswacht en de kruit- en projectielenmagazijnen met lichtgangen en lampnissen voorzien van extra dik glas, alsmede de ruimte voor de wasvrouw en privaten. Ook de oorspronkelijke deuren met kraaldelen en opschriften, een sleutelkast, gietijzeren roosters van ventilatiekanalen en lamphouders zijn nog aanwezig. Eveneens is er een munitielift, waarvan ook de ijzeren mandjes nog op het fort aanwezig zijn. Het trappenhuis in bouwdeel A1 is een keer verbouwd. De poterne is een brede gewelfde en gebogen gang, die wit is geschilderd met zwarte plint. Via de poterne was het mogelijk om veilig de belangrijkste aanvalszijde van het fort, zijnde de noordzijde, te bereiken. Behalve als verbindingsruimte kon de poterne dienen als logiesruimte voor manschappen.

Waardering

BOMVRIJ GEBOUW A uit 1878-1880, bestaande uit de bouwdelen A1 en A2, ondergronds door een POTERNE verbonden

- van architectuurhistorische waarde vanwege het gebouwtype bomvrij gebouw en de zeer gave staat van zowel exterieur (aangeaarde bouwwerken met oorspronkelijke gevelindeling en klinkerstoepen) als interieur (oorspronkelijke indeling van de ruimten, kruit- en projectielenmagazijnen met lampnissen en lichtgangen, oorspronkelijke detaillering zoals opschriften op deuren, munitielift, ventilatieroosters, sleutelkast en lamphaken);

- van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van de oorspronkelijke inrichting van het Fort bij de Nieuwe Steeg, waarbij de ondergrondse poterne een belangrijk element vormt; via de poterne kon men veilig de belangrijkste aanvalszijde van het fort bereiken;

- van cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, waarbij door middel van een uitgebreid systeem van inundatiegebieden met sluizen; kades en verdedigingswerken een linie werd opgeworpen vanaf de voormalige Zuiderzee langs de oostkant van Utrecht tot aan de Brabantse Biesbosch. Hoewel de linie vanwege de snelle modernisering van oorlogsmaterieel nooit daadwerkelijk heeft gefunctioneerd, vormt zij een uniek monument binnen de Nederlandse verdedigingsgeschiedenis.

Tags: verdedigingswerken,bomvrij militair object,verdedigingsw., milit.geb

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)