Top 100 omschrijving

Het stoomgemaal voor boezembemaling werd naar plannen van Ir. D.F. Wouda uit 1913 gebouwd in de jaren 1917-1918, waarbij Prof.Ir. Dijkshoorn in samenwerking met de fabrikant assistentie verleende. Het gemaal bestaat uit een machinehuis, een ketelhuis haaks daarop. Het machinehuis herinnert aan de architectonische opvattingen van Berlage, met name qua monumentale vormgeving. De machinehal met het zeer verzorgde interieur geeft een goed beeld van inmiddels vrijwel verdwenen interieurs op dit gebied; de ziende kap is opgebouwd uit houten en stalen spanten. Verder valt het evenwichtig kleurgebruik in de machinehal op, bijvoorbeeld in (het contrast tussen) de lichtgekleurde baksteen, de zwartgrijze stoommachines, de grijze centrifugaalpompen en het koperwerk. De bouwkundig in het gemaal opgenomen waterkeringswerken (vier stel vloeddeuren, aan de zijde van het IJsselmeer) versterken het monumentale karakter van het geheel.

De inventaris bestaat uit vier tandem-compound stoommachines, elk van circa 500 P.K. (ontwerp en uitvoering Smulders-Jaffa uit Utrecht; 1919) en twee centrifugaalpompen (Jaffa, 1920). Verder staan in de kelder van de machinehal en in het ketelhuis nog originele machines opgesteld. Het gemaal verkeert in alle opzichten in goede en oorspronkelijke staat en is ongetwijfeld het grootste stoomgemaal ter wereld. Met name heeft het groot belang voor de geschiedenis van de bemalingstechniek en de waterbeheersing van Friesland. De bijzondere cultuurhistorische waarde is rijk geschakeerd. De zeldzaamheidswaarde als waterbouwkundig monument is evident vanwege het historisch feit, dat het gemaal een object is uit de slotfase van het Nederlandse stoomgemaal en vanwege zijn relatieve zeldzaamheidswaarde, als voornaam object representerend de geschiedenis van de toepassing van machines in de waterhuishoudkunde, waarbij nog slechts 18 behouden gebleven stoomgemalen (inmiddels beschermd ingevo1ge de Monumentenwet) drie-kwart eeuw bemalingsgeschiedenis illustreren, terwijl honderden windwatermolens verschillende eeuwen bemalingsgeschiedenis vertegenwoordigen. 0ok kan worden gewezen op het belang voor het stoomtijdperk als geheel, waaruit het gemaal als goed exemplum nog steeds, zij het als reserve, in bedrijf is.

Omschrijving van Ir. D.F. Woudagemaal

Ir Wouda-Gemaal te Tacozijl.

Zeer groot stoomgemaal, naar plannen van Ir D.F.Wouda uit 1913 gebouwd in 1917-1918. Machinepark ontworpen door Prof. Ir. Dijkshoorn in samenwerking met de fabrikant.

Het gemaal bestaat uit een machinehuis, een ketelhuis haaks daarop een open kolenopslag. Machinehuis in monumentale vormgeving herinnerend aan de Beursperiode van Berlage.

De Machinehal heeft een ziende bekapping van hout en stalen spanten. De bouwkundig in het gemaal opgenomen waterkeringswerken (vier stel vloeddeuren aan de zijde van de v.m.Zuiderzee) versterken het monumentale karakter van het geheel.

Evenwichtig kleurgebruik in de machinehal: constrastwerking tussen de licht gekleurde baksteen, de zwartgrijze stoommachines, de grijze centrifugaalpompen en het koperwerk aan de machines. Inventaris: in de machinehal vier tandem-compund stoommachines, elk van ca.500 pk, ontworpen en uitgevoerd door de machinefabriek Louis Smulders/Jaffa te Utrecht in 1919. Elke stoommachine drijft twee centrifugaalpompen (Jaffa, 1920) aan. In de kelder o.a. twee elk door een kleine stoommachine aangedreven, condensor-units (Jaffa, 1920). In het ketelhuis vier Werkspoorvuurgangvlampijpketels, die de oorspronkelijk zes ketels vervangen.

In de machinehal tafeltjes met setjes koperen smeerkannen en oliespuiten.

Architectonisch belangrijk, zeer fraai en goed bewaard voorbeeld van een groot stoomgemaal uit de slotfase van het Nederlandse stoomgemaal. De stoommachines zijn unieke voorbeelden van de uitermate geperfectioneerde ingenieursproducten uit de eindperiode van het stoomtijdperk. De machinehal geeft een goed voorbeeld van de inmiddels vrijwel geheel verdwenen interieurs op dit gebied.

Tags: weg- en waterwerken,gemaal,boerderij, molen, bedrijf

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)