Top 100 omschrijving

Haarlem, paviljoen Welgelegen deze, aan de Haarlemmerhout grenzende "villa Suburbana" is een juweel van in classicistische stijl opgetrokken en ingericht buitenverblijf, dat in 1786-1789 in opdracht van de bankier Henry Hope (1735-1811) werd voltooid. De overgang van natura-facta, het ervoor liggende park, naar arte-facta wordt gevormd door twee voor de zuidvleugel liggende halfronde rampes, die overigens eerder een theatrale dan functionele betekenis vervullen, omdat de officiele entree aan de binnenhof is gesitueerd. Het geheel riep in de ontstaanstijd vele bewonderende reacties op getuige de vele overgeleverde afbeeldingen. Met name de vroege toepassing van de "Franse ramen" en de bepleistering van het exterieur vroeg veler aandacht. De plattegrond van het gebouw is L-vormig, elke vleugel heeft een duidelijke, onderscheiden functie: de zuidvleugel is representatief en bevatte in oorsprong drie als kunstgalerijen ingerichte vertrekken waarin de kunstcollectie van Hope was ondergebracht; hierin bevindt zich ook de hoge, vierkante middenzaal, terwijl de westvleugel als wooneenheid voor de bankier was bedoeld. Een dergelijke plattegrond was aan het eind van de 18de eeuw voor buitenhuizen zeer ongebruikelijk. Daarbij komt dat Welgelegen een vroeg voorbeeld is van een gebouw waarin een apart gedeelte was ingericht als (privaat) kunstmuseum. Verder was het paviljoen bedoeld voor het ontvangen van gasten, als oord waarin Hope zich kon terugtrekken en, last but not least, als statussymbool. De vertrekken in het interieur zijn alle zeer rijk ingericht en uitgevoerd. Vermoedelijk beschikte Hope over een Italiaanse stucwerker; van de Amsterdamse kunstenaar J. Kuyper is bekend dat hij als enige Nederlander ook een aandeel leverde. Het resultaat is indrukwekkend door de totaal-gedachte die uit de interieurs spreekt: van plint tot plafond is de typische, op archeologische grondslag gebaseerde neo-klassieke gedachtengang vorm gegeven, waarin de echo van de Pompeiiaanse opgravingen van die tijd te horen is, bijvoorbeeld in de reliefschilderkunst, de staatsietrap die uit marmer lijkt te bestaan, maar in werkelijkheid een houten kern bezit, de parketvloeren met kostbare, ingelegde houtsoorten en de overwogen aangebrachte wandgeledingen die op organisch-natuurlijke wijze aanwezig zijn. Als voorbeeld van de 18de-eeuwse bouwstijl vormt Welgelegen een zeer goed voorbeeld (exterieur en interieur); als gebouwtype, is het tevens een vroeg exemplum van de bouw van een huis, bedoeld voor het huisvesten van een kunstcollectie en vormt daardoor een voorloper in de geschiedenis van de latere museumbouw.

Omschrijving van Paviljoen Welgelegen

Paviljoen Welgelegen in de Haarlemmerhout: In 1785/8 naar ontwerp van Triquetti consul van Sardinie door J.B. Dubois uit Dendermonde voor Henry Hope gebouwd. Hoofdfassade op het zuiden zeer monumentaal behandeld, zij diende als kunstgalerij voor de collectie van Hope, de vleugel op het w. van de Dreef voor bewoning bestemd, zeer tot nadeel in de 20e eeuw ontpleisterd. In 1808 door Koning Lodewijk Napoleon in gebruik genomen. Door Koning Willem I ter beschikking van zijn moeder de Prinses Douairiere Wilhelmina gesteld. Museum thans provinciehuis van Noord-Holland. Zuidzijde terras met twee opritten naar bel-etage aan begin hiervan liggende leeuwen; hoog middenpaviljoen met geblokte pilasters en de dubbele Dorische en Ionische zuilen gedekt door driehoekig fronton. Aan weerszijden lagere vleugels met geblokte pilasters, bekroond door attiek, eindigend in hoek paviljoens met beeldengroepen op de attiek. Vroeger ter weerszijden van het middenpaviljoen gedeeltelijk een lage 2e verdieping op de vleugels aanwezig. Reliefs boven deuren, beeldhouwwerk groepen, veelal door Gode Charle uit Brussel. 18e eeuws gesmeed hek, zijvleugel. Aan de voorzijde empire hek met pieken en fasces. In de as landschappelijk aanleg van de Haarlemmerhout in opdracht van Hope. Achter ingang met eenvoudige strakke hekpijlers.

Tags: kastelen, landh. ed.,kasteel, buitenplaats,kastelen,landh., parken ed

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)