Omschrijving van militair object

Cluster 49.

Inleiding

BOMVRIJE KAZERNE F als verblijfsgebouw voor soldaten en hun uitrusting. Het waren de Fransen die eind 18de, begin 19de eeuw het stelsel invoerden soldaten in kazernes te legeren; vele kazernes zijn vanaf die tijd deel gaan uitmaken van forten, maar hiernaast zijn er ook talrijke als afzonderlijke bouwwerken binnen of buiten de bebouwde kommen (steden) tot stand gekomen. De binnen de 19de-eeuwse forten en andere werken gesitueerde kazernegebouwen waren gewoonlijk als bomvrije onderkomens geconstrueerd, dat wil zeggen dat ze bestand dienden te zijn tegen vijandelijk vuur. Als bouwmateriaal werd metersdik metselwerk of (gewapend) beton toegepast, terwijl als dekking van het dak en de frontzijde bovendien een aanaarding plaatsvond. Verzwaring van metselwerk, toepassing van schokabsorberende metselsystemen (onder meer door middel van bogen), flauwe hellingshoeken en gebogen of juist puntige vormen, gebruik van beton - en later van gewapend beton - in steeds zwaardere uitvoering, was een van de manieren om vestingwerken bestand te houden tegen toenemende aanvalskracht. Bovendien was het aanbrengen van aarddekkingen een goed middel gebleken om de energie te absorberen of te dempen. Dit is de reden waarom vele gemetselde of betonnen werken van een aardlaag of een frontbescherming van zand of aarde zijn voorzien. Afhankelijk van de periode van ontstaan - en daarmee van de te verwachten inslagkracht van projectielen - werd van 'bomvrije kazernes' gesproken, wanneer ze werden geacht bestand te zijn tegen een van tevoren gedefinieerd aantal inslagen van zwaar kaliber. De niet binnen forten of andere werken gelegen kazernes waren al dan niet speciaal voor die bestemming opgerichte en ingerichte gebouwen met accommodatie voor de (permanente) legering van militairen, vaak ook voorzien van andere militaire faciliteiten, zoals exercitieterreinen. In het geval van de kazerne van het Fort bij 't Hemeltje heeft vrijwel rondom aanaarding van het zware metselwerk plaatsgevonden en is alleen de hoofdgevel zichtbaar. De kazerne ligt aan de noordwestzijde of de keelzijde van het verdedigingswerk.

Omschrijving

Centraal achter de noordelijke courtine van het fort gelegen, middelgrote, BOMVRIJE KAZERNE F, die blijkens een stichtingssteen dateert uit 1878-1880. Het betreft een gebouw van acht traveeën lang en twee bouwlagen onder een aarden dekking. In de buitenste traveeën (nrs. 1-2 [rechts] en 9 [links]) samengestelde vensterpartijen onder een driedubbele, rondboogvormige ontlastingsboog. De onderzijde van de boog is onderverdeeld in drie openingen, van elkaar gescheiden door muurdammen. Links is een toegangsopening met originele houten deur. Rechts daarvan twee getraliede vensters (bij travee 9 is de rechter vensteropening dichtgemetseld). Boven toegang en vensters een latei met strekken. Het bovenlicht tussen de latei en boog is met een traliehek dichtgezet. De ruimtes achter deze traveeën hebben dienst gedaan als keuken. Het fornuis met vergaarbakken is in ruimte 1-2 nog aanwezig. De overige traveeën zijn, met uitzondering van de middelste qua invulling identiek: een deur met getoogd bovenlicht met aan weerszijden een getoogd venster. Daarboven, in de tweede bouwlaag bevindt zich een reeks vensteropeningen met luiken. Bijna alle vensters zijn voorzien van ramen met roedeverdeling en dubbele luiken. Inwendig zijn de overkluisde ruimten witgesausd en hebben ze getoogde doorgangen.

Waardering

De BOMVRIJE KAZERNE F van het Fort bij 't Hemeltje is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende ongeveer 125 jaar is versterkt en verbeterd.

* Krijgshistorische waarden als onderdeel van een aaneengesloten militaire verdedigingslinie tussen de voormalige Zuiderzee en de Biesbosch. Deze bestond hoofdzakelijk uit een samenhangend systeem van inundatievelden en bijbehorende inundatiemiddelen en van schootsvelden. Dit systeem werd aangevuld met diverse, uit verschillende perioden daterende typen gebouwde of aangelegde (verdedigings)werken die dienden tot of bijdroegen aan afsluiting van niet te inunderen terreinen of andere accessen.

* Architectuurhistorische waarden in het bijzonder als uiting van de militair-strategische bouwkunde, die gebaseerd is op: - het systeem van inundatie en accesverdediging (19de eeuw), - de wedloop met de zich versterkende offensieve middelen (19de eeuw).

Het betreft hier een voorbeeld van een middelgrote bomvrij gebouw uit de jaren 1878-1880.

* Ensemblewaarde en situationele waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tevens vanwege de functionele en fysieke samenhang met de overige onderdelen van het complex.

* Het onderdeel is representatief (karakteristiek) omdat het een goed voorbeeld is van een middelgrote, bomvrije kazerne.

* Het onderdeel is vrijwel gaaf bewaard omdat het in architectuur en detaillering vele kenmerken uit de bouw- en de functionele tijd heeft behouden.

Tags: verdedigingswerken,fort, vesting en -onderdl,verdedigingsw., milit.geb

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)