Omschrijving van De Haere, Historische tuin- en parkaanleg

Omschrijving onderdeel 2:

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. De historische parkaanleg van De Haere kenmerkt zich door de grote schaal en door de verweving van fasen van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur: formele fase, fase in vroege landschapsstijl en fase in late landschapsstijl. De historische parkaanleg van De Haere gaat terug tot in de 18de eeuw nadat in 1767 de havezate door vererving in het bezit kwam van Jan van Suchtelen, kapitein van de gardes te voet en burgemeester van Deventer, gehuwd met Josina Cecilia van Buren. Jan van Suchtelen laat het huis ingrijpend verbouwen en heeft een park in formele stijl laten aanleggen. Op de kaart van De Haere door H. van Hooff uit 1781 ligt het huis en rechthoekig omgrachte huisplaats in een sterk oost-west georiënteerd raster van lanen met een drietal naar het westen toe taps toelopende lanen waarvan de centrale op de as van het huis gelegen laan wellicht de toegangslaan vormde: achter het huis zette deze centrale zichtlaan zich voort tot aan de Bockhorsterweg (oostzijde) en ook de meest zuidelijk gelegen laan was volgens de kaart van Van Hooff aan de achterzijde van het huis tot aan de Bockhorsterweg doorgetrokken. Het Kadastraal Minuutplan geeft aan dat de huidige beplanting van laanbomen langs de Bockhorsterweg toen al bestond. Voorts geeft het Kadastraal Minuutplan uit 1822 een formeel lanenpatroon aan, dat ontsprong uit de meest noordelijke laan en dat een wandeling vormde rondom de even ten noordwesten van het huis gelegen heuvelpartij. Laatstgenoemd lanenpatroon is geheel bewaard, evenals de meest zuidelijke laan, voorzover het het gedeelte achter het huis tot aan de Bockhorsterweg betreft. De centrale zichtas aan de achterzijde van het huis is omstreeks 2000 gereconstrueerd. De toen uitgevoerde reconstructie van een gedeelte van het formele lanenpatroon op De Haere valt buiten de bescherming. De kaart van Van Hooff uit 1781 vertoont voorts een vijverpartij aan de westzijde van het park ter plaatse van de huidige vijverpartij in landschapsstijl. Wellicht was in 1781 reeds een begin gemaakt met deze vergraving, waarschijnlijker echter betreft het de aanwezigheid van een wiel. In de periode 1781 -1822 werd deze vijver tot de huidige nog bewaard zijnde royale vijverpartij in landschapsstijl vergraven. Ook de ruime bosaanleg met wandelpaden, waar deze vijverpartij onderdeel van uitmaakt en die tot de Hengforderweg reikt, was toen reeds geheel aanwezig, zo blijkt uit het Kadastraal Minuutplan en de erbij behorende Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels. In feite strekte de bosaanleg zich ook toen al een stukje ten noordoosten van de Hengforderweg uit, zoals thans in het veld te zien is, maar dit gedeelte behoorde in 1822 niet (meer) bij De Haere en maakt geen onderdeel uit van het monument. Deze veranderingen hebben plaatsgevonden in de tijd dat De Haere in het bezit was van Arnold Jan Bernard van Suchtelen, burgemeester van Deventer en lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal. Het Kadastraal Minuutplan geeft voorts aan dat het formele lanenstelsel van 3 taps toelopende lanen aan de westzijde van het huis in 1822 grotendeels was verdwenen. De zuidelijke van deze drie lanen was verworden tot een wandelpad. De zichtlaan aan de achterzijde van het huis vormde toen waarschijnlijk de oprijlaan. Wellicht nog in de periode van Arnold Jan Bernard van Suchtelen, die in 1840 de buitenplaats verkocht aan Julie Adrienne Mittendorf, of in de periode van laatstgenoemde eigenaar, werd de noordelijke van de drie taps toelopende lanen ten westen van het huis, als toegangslaan in gebruik genomen, zij het dat de laan niet het strakke profiel kreeg als voorheen. Vermoedelijk was het verhoogde grondprofiel, waarover de laan oorspronkelijk verliep, bewaard gebleven en deze vormt de basis van deze vernieuwde in enigszins informele trant aangelegde toegangslaan, die tot op heden bewaard is gebleven. De laan staat aangegeven op de Topografische en Militaire kaart uit 1847, waarop ook te zien valt dat het weiland aan de westzijde van het huis door aanplant van boomgroepen al de allure had van een parkweide in landschapsstijl. In de laatste kwart van de 19de eeuw, toen de buitenplaats in bezit was van Pierre Gustave Voûte onderging de parkaanleg een ingrijpende wijziging. Tussen 1882 (kaart) en 1901 (overlijden Pierre Gustave Voûte) werd aan de voorzijde van het huis de ruime parkweide met boomgroepen in landschapsstijl aangelegd, waarbij vanuit het huis het huidige magistrale doorzicht over de weilanden in westelijke en zuidwestelijke richting werd geschapen. Het zicht eindigt op de dijk (Rijksstraatweg). Voorts werd de reeds aanwezige vijverpartij in landschapsstijl aan de westzijde van het park in een ruime curve in de richting van het huis doorgetrokken tot de slotgracht, waarbij de aanleg van de gracht werd verlandschappelijkt. De oorspronkelijke noordelijke formele laan werd vanaf het huis in flauwe curven tot aan de Bockhorsterstraatweg doorgetrokken. Voorheen was dat niet mogelijk gezien de aanwezigheid van de boerderij Graskamp tussen deze laan en de Bockhortserstraatweg. Na de afbraak van de boerderij werd het erf bij de parkaanleg van De Haere getrokken. Welke tuinarchitect bij deze veranderingen in het park in de tweede helft van de 19de eeuw betrokken is geweest is (nog) niet bekend. In de jaren '60 van de 20ste eeuw werd in verband met de onder dreiging van de Koude Oorlog aangelegde IJssel-linie de hoofdoprijlaan en één der weilanden ten noorden van het huis een stukje verhoogd, zoals in het veld te zien is.

Waardering De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, behorende bij de historische buitenplaats De Haere is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang

- vanwege de historische gelaagdheid van het park met lagen uit de 18de eeuw, begin 19de eeuw en uit de tweede helft van de 19de eeuw;

- vanwege de gaafheid;

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de schoonheidswaarde.

Tags: losse objecten, ed.,historische aanleg,tuin, park en plantsoen,...

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)