Omschrijving van Windmotor Edens

Inleiding

De AMERIKAANSE WINDMOTOR is een markant herkenningspunt in het open weidegebied tussen Edens en Wommels. De naar Amerikaans model ontstane windmolen van het type "Record, nr 15", is in Nederland vervaardigd en begin 20e eeuw ontworpen door de Gebr. Bakker te IJlst. De molen werd begin jaren dertig gebouwd op de plaats van een afgebroken traditionele windmolen.

Omschrijving

De toren staat in een uit beton opgetrokken funderingsbak voorzien van houten deksels. In de funderingsbak is een stalen waaierpomp voorzien van een houten opleiderpijp met een houten terugslagklep aangebracht. Aan de polderzijde is een stalen kroosrek aangebracht. De molen bemaalt het natuurgebied "Skrok" en maalt uit op de Bolswardertrekvaart (Friese boezem). De stalen toren van normale hoogte heeft een ladder en een vierkante stelling bestaande uit stalen liggers, een houten dek en een stalen hekwerk. Aan de bovenzijde van de toren is een gietstalen motorlichaam aangebracht. Het zestien gegalvaniseerde stalen bladen tellende windrad heeft een diameter van 4.25 meter. Het rad bestaat uit zes straalarmen waartussen segmenten, met ieder drie bladen verbonden door twee ringen, zijn aangebracht. De molen is voorzien van één vaan voor de zelfregeling naar de windrichting. De zelfregeling naar windsterkte gebeurd doordat bij toenemende omloopsnelheid de optredende tanddruk-reactiekracht van het windrad groter wordt dan de spanning van de schroefveer van de vaan, de molen zal zich hierbij krimpend uit de wind draaien. De bovenas van de molen is voorzien van een vanginstallatie, welke automatisch in werking treedt bij het uit de wind draaien van de molen. De molen is voorzien van een gietstalen gaande werk en stalen spillen. De waaierpomp wordt hierbij direct aangedreven door de verticale spil.

Waardering

De zogenaamde Amerikaanse windmotor uit de eerste helft van de 20e eeuw is van algemeen cultuurhistorisch en industrieel-archeologisch belang:

- voor de geschiedenis van de industriële archeologie van Nederland; in het bijzonder van die der in Nederland ontworpen en gebouwde windmotoren;

- voor de ontwikkeling van de vroeg-20e-eeuwse Nederlandse bemalingstechniek met gebruikmaking van Amerikaans model windmolens;

- als molentype kenmerkend voor de overgang van de bemaling van kleine bemalingsgebieden door traditionele windmolens naar die door "moderne" amerikaanse windmotoren;

- als voorbeeld voor de overgangsfase tussen windmolenbemaling en motorbemaling;

- vanwege zijn rol in het ontstaan van de bemalinggeschiedenis van het bemalingsgebied "Skrok" en later het waterschap "Marne- Middelsee";

- vanwege zijn landschappelijke betekenis als markant herkenningspunt in het open weidegebied tussen Edens en Wommels.

Tags: molens,molen,industrie- en poldermolen,boerderij, molen, bedrijf

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)