Top 100 omschrijving

Dordrecht, Grote of O.L. Vrouwekerk, koorbanken: de in deze kerk, de enige in de provincie die geheel is overwelfd, aanwezige koorbanken zijn te dateren tussen 1538-1542 en vervaardigd door Jan Terwen. De banken zijn gesierd met hoogstaand uitgevoerd houtsnijwerk met bijbelse en op de romeinse geschiedenis geïnspireerde voorstellingen. Juist dit samengaan is zeer typerend voor de ontstaanstijd, waarin naast de traditionele religieuze kunst-thematiek, op de Klassieken geïnspireerde onderwerpen kunstzinnig verwerkt zouden gaan worden, en die in deze koorbanken stilistisch een geheel vormen. Het element "triomf" keert in beide themata terug, hetgeen de iconografische verbondenheid bewerkstelligt. Binnen deze consistentiethematiek is ook de wereldse triomf in de persoon van Keizer Karel V vervlochten, waarbij nog kan worden opgemerkt dat de kunstenaar zich heeft laten leiden door triomf tochten, die Albrecht Dürer ontwierp. Omstreeks het midden van de 16de eeuw werden de banken westwaarts verlengd. De uitvoering van deze uitbreiding is veel soberder en niet figuratief; er zijn spreekwoorden en bijbelse voorstellingen afgebeeld. Het geheel van de koorgestoelten is qua thematiek en iconografie van kunsthistorisch belang, zowel in nationaal als internationaal opzicht (Dürer). De uitvoering is qua techniek en esthetiek van bijzonder hoog gehalte, met name gezien vanuit de vroege verschijningstijd van renaissancevormen in de Noordelijke Nederlanden. In het oeuvre van Jan Terwen vormen de banken een artistiek hoogtepunt, reden waarom de banken ook in dit opzicht uniek te noemen zijn.

Omschrijving van Grote Kerk

Grote of Onze Lieve Vrouwekerk (Ned. Herv.). Grootscheepse, Brabants-gotische KRUISBASILIEK met kooromgang, kapellenkrans, kapellen langs het schip en hoge westelijke toren. Muren O.L. Vrouwekoor tot de vensterdorpels XIII d, schip XIV d. Herbouw na de stadsbrand van 1457. Overwelving ca. 1500.

Torenlantaarn begonnen XV d, onvoltooid, tegen de pijlers van deze bovenbouw decoratieve wijzerplaten aangebracht in 1626.

O.L. Vrouwekoor tegen de noorder kooromgang voltooid ca. 1500. Enige Hollandse kerk, die geheel in steen is overkluisd. Zuilen met krulkoolbladkapitelen.

Aan de Gelderse Kade grote HEKPIJLERS (XVIII d) voor de toren met aan weerszijden FRAGMENTEN van de verlenging van het schip, begonnen XVI en nimmer voltooid, in Gobertangersteen. Eikenhouten klokkenstoel uit de 15de eeuw, met klok van J. Ouderogge, 1681, diam. 169 cm en een anonieme klok uit de 15de eeuw. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk met foliot, 1726 op houten stoel.

Inventaris: prachtig koorgestoelte van Jan Terwen (1538-1541) in renaissance stijl, later in westelijke richting in eenvoudiger trant verlengd; koorhek van koper en marmer (1743), marmeren kansel (1756), mahoniehouten doophek, alles in Lodewijk XV stijl; monument fam. Orgelkas in 1671 gemaakt door Nicolaas van Hagen. Ca. 1760 werd deze kas uitwendig in Lodewijk XV-trant gewijzigd. In 1859 werd door W.H. Kam in de oude kas een nieuw instrument geplaatst met Hoofdwerk, Bovenwerk, Rugwerk en vrij Pedaal. Het monument van de fam. de Roovere (ca. 1723) van elders afkomstig; talrijke zerken, twee kaarsenkronen in het koor (XVII), van elders; mahoniehouten regeringsbank (XVIII c). Hekken voor verschillende kapellen o.a. een met intarsiadeur (XVI), afkomstig van de Jeruzalemkapel, voor de Lodewijkskapel; een (1676) voor de St. Apolloniakapel, een (1679) door H. de Vos voor de Meerdervoortskapel en een (XVII) voor de St. Barbarakapel. Naast de sacristie deur (XV) van traptoren. Orgel, marmeren tribunes en houten front (beide 1671) door Niklaes van Hage uit Antwerpen. Monumenten voor John Western (gesneuveld bij Willemstad, 1793) en voor de zeeschilder J.C. Schotel (1839) door A. Singels Zn. naar G.N. Itz. Gedenkstenen van de St. Elisabethsvloed (1421) en de slag op de Lek (1489) zijn ingemetseld bij de toren; een koperen gedenkplaat van de brand der kerk (1457) in de noordwestelijke koorzuil. Achter de koorbanken, aan de noordkant, geschilderde spreuk (1534) en gedenkbord voor hongersnood (1557). In de St. Janskapel twee spreukborden (XVII) uit de St. Hubertuskapel. In de Munterskapel een wapen van het Muntcollege.

Gewelfschilderingen in het koor (plm. 1500), andere overgeschilderd. Muurschilderingen: op de noordelijke muur der kooromgang lijdende Christus (XVI), fragment (plm. 1500) H. Gislanus, met Koning Henricus I en grote cartouche met opschrift (XVII). Op de zuilen in het schip: overblijfselen van tapijtschilderingen. Beeldhouwwerk: Houten rosetten aan de sluitstenen van het koorgewelf en enig stenen beeldwerk in enkele kapellen.

De kerk is van 1903-1938 gerestaureerd o.l.v. Jos Cuypers, later samen met B. van Bilderbeek.

Fraai gebouw van algemeen belang wegens bijzondere oudheidkundige en kunsthistorische waarde.

Tags: kerkelijke gebouwen,kerk,kerk en kerkonderdeel,religieuze gebouwen

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Licentie CC-0 (1.0)