Crackstate (Gemeentehuis) in Heerenveen

	Crackstate
	Crackstate in 2013
Locatie	Heerenveen
Oorspr. functie	Woonhuis
Huidig gebruik	Gemeentehuis
Start bouw	17e eeuw
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	21169
Eigenaar	Gemeente en Oenemastate
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

Crackstate is een stins in de Friese plaats Heerenveen.

Beschrijving

De Crackstate werd in 1648 gebouwd in opdracht van Johannes Sytzes Crack, grietman van Aengwirden, op de plaats waar al een state uit 1608 stond. De naam is dus ontstaan door de samenvoeging van de familienaam Crack en het woord state. Bij meer stinsen komt in de naam het achtervoegsel -state voor.

Het gebouw is omgeven door een gracht. De brug over de gracht stamt, zoals vermeld op een ingemetselde steen, uit 1775. De poort voor de brug is afkomstig uit de buurt van Hoorn en vermeldt het jaar 1819. Tot 1833 deed de state dienst als woonhuis van de geslachten van de familie Crack. Daarna werd het gebouw eigendom van het Rijk. In 1890 werd een gevangenis bijgebouwd. Meer dan een eeuw diende het pand als gerechtsgebouw en als Huis van Arrest (gevangenis). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in deze gevangenis gemarteld.^[1] Op 15 maart 1945 werden er tien mensen gefusilleerd.^[2]

In 1949 werd Crackstate eigendom van de gemeente. Sinds 1952 doet het pand dienst als gemeentehuis van Heerenveen. In 1993 werd een nieuw gemeentehuis naast de state gebouwd. De twee panden zijn wel met elkaar verbonden. De trouwzaal is in het monumentale pand.

Crackstate heeft een toren met een koepeltje, dat waarschijnlijk als uitkijkpost werd gebruikt. In 1962 werd er een beiaard met 37 klokken in geplaatst, die in 1985 is gereviseerd en werd uitgebreid met twee klokken.